Over het ontstaan van het Ewoud- en Elisabethgasthuis hangt nog altijd een dichte mist. Het oudste stuk in dit archief dateert van 1367 maar blijkt een retroakte te zijn, waarvan de relatie met het gasthuis nog niet is aangetoond.Zie inv.nr. 606.

Dat is anders met de akte van Sint Benedictusdag (21 maart) 1394. Willem van Abcoude en Duurstede, droeg op die dag aan drie priesters, ten behoeve van het gasthuis te Wijk bij Duurstede en ten behoeve van de armen, onder meer een hoeve land in ‘Haddenpuyl’.Zie inv.nr. 241. Alles gelegen in Rijswijk. Aangezien oudere stukken ontbreken, is het eerst-aantoonbare grondbezit van het gasthuis dus niet in Wijk bij Duurstede gelegen maar in Rijswijk, aan de overkant van de Lek.

Een tweede bewijs voor het bestaan van het gasthuis vinden we op 15 mei 1399. Toen legateerde Egidius Bruun, pastoor van de St. Goedelekerk te Brussel, het vruchtgebruik van zijn goederen te Woudenberg aan zijn neven Arnoldus Ridder, deken te Wijk bij Duurstede, en Jacobus van de Cuul, ieder voor de helft. Als nadere bepaling nam hij op dat uit deze goederen jaarlijks moest worden uitgekeerd één oudschild aan de pastoor van Wijk bij Duurstede, en één oudschild aan pastoor, deken, kanunniken en vicarissen van Wijk bij Duurstede, voor zijn jaarlijkse zielenmissen. En dat na de dood van genoemde neven een derde deel van dit land zal komen aan het gasthuis te Wijk bij Duurstede.Zie inv.nr. 337. Deze Woudenbergse goederen heten in latere jaren Bruinenhoef, ongetwijfeld genoemd naar de Brusselse pastoor.Zie https://historischehuizen.nl/huis.php?p=Woudenberg&s=Ekris&n=94.

Het eerste reglement, of ordonnantie, is kort hierna gemaakt op 14 februari 1400. Ook uit die akte blijkt al dat er een bestaand gasthuis was in Wijk bij Duurstede. De akte begint met de volgende zinnen:
"In die ere ons lieffs heren Jesu Christi, Marien sijnre gebenedider moeder, ende sunte Ewouts, die een patroen is des gasthuys tot Wijck, om begeerten wil ons lieffs heren van Apcoude ende van Duersteden, is geordineert een regiment ende ordinanci des gasthuus tot Wijck, na manieren, regiments ende ordinancien van anderen wael geregierden ende ordineerden gasthuusen. Welc regiment ende ordinanci ons lieve here van Apcoude ende van Duersteden voerschreven, wil dat in ewicheyden gehouden werde, geheelijken ende ongebroeken, tot zalecheyt sijnre zielen, synre vrouwen ende alle haerre ende ouders ende nacomelingen, is allen punten ende manieren hier nae bescreven."Inv.nr. 101.

Het gasthuis is dus aanvankelijk alleen naar St. Ewout genoemd. In 1427 komt de naam Lysbettengasthuis al voor.HUA, Archief van Oudmunster, inv.nr. 1272. Het is nog onduidelijk waarom het gasthuis deze namen heeft ontvangen.

In niet minder dan 7 A4-tjes (volgens hedendaagse opmaak) stelde Willem van Abcoude de inrichting van het bestuur van het gasthuis vast. En welke personen hier verzorgd mochten worden. Maar ook wie niet.

Willem van Abcoude had ervaring in het stichten van gasthuizen. In 1378 fundeerde hij op het kwijnende Apolloniagasthuis in Utrecht het nieuwe Bartholomeusgasthuis. In 1394 richtte hij in Utrecht de Jeruzalembroederschap op, waarin zeventien vooraanstaande reizigers naar het Heilige Land zich verenigden om een kapel te onderhouden en aan de grote processie van Palmzondag deel te nemen. Vier jaar later financierde hij de bouw van het Maria Magdalenaklooster in Wijk bij Duurstede. Samen met zijn broer Zweder stichtte hij in 1392 ook nog het Kartuizerklooster Nieuwlicht buiten Utrecht. Een man dus die veel aandacht besteedde aan de kerk.

Op Sint Matheusdag 1412 transporteerden Johan van der Meer en diens vrouw jonkvrouw Heilwich op aan Jacop van der Kuul -ongetwijfeld dezelfde als in 1399 werd genoemd- als gasthuismeester te Wijk bij Duurstede, ten behoeve van het gasthuis, de vrije eigendom van 11,5 Dordrechtse plakken per jaar uit de hofstede “daer dat gasthws op staet”.Inv.nr. 167. In een transport uit 1409 werd het gasthuis al in een belending genoemd.Inv.nr. 178. Tot 1970 bleef het gasthuis in de Oeverstraat gevestigd. Sinds die tijd is de Gansfortstraat de locatie voor het nieuwe bejaardenhuis.

In de loop der jaren ontving het gasthuis meer landerijen, boerderijen en huizen. Het is niet altijd duidelijk of dit schenkingen of koop betreft. In de 20e eeuw is een groot deel van het onroerend goed weer verkocht. Wat overbleef is op 15 juni 1982 ondergebracht in de Willem van Abcoudestichting.Zie hiervoor archiefnummer 513.

Het Ewoud- en Elisabeth Gasthuis is tot 1993 zelfstandig gebleven. Op 23 mei van dat jaar is het samen met Stichting Bejaardenzorg Bunnik en de Protestants Christelijke Stichting voor Bejaardenzorg Krommerijnhof te Werkhoven gefuseerd tot de Stichting Zorgcentra Krommerijngebied. In 2002 fuseerde deze stichting met Stichting Bejaarden-Centrum Huize Beatrix in Doorn tot Stichting Rijnheuvel. Die stichting fuseerde op 1 november 2009 met Stichting Quarijn tot de huidige Stichting QuaRijn.Zie hiervoor de archiefnummers 115, 242 en 268.

In dit archief is als eindjaar dan ook 1993 aangehouden. Enkele stukken lopen door. namelijk de registers van ingekomen en uitgaande correspondentie (inv.nr. 89-91), en het E.E.G’tje (inv.nr. 593-601), het tijdschrift van personeel en bewoners van het gasthuis.