Binnen de voormalige gemeente Cothen (nu onderdeel van Wijk bij Duurstede) lagen eeuwenlang twee nederzettingen: Cothen en Dwarsdijk. De laatste werd ook wel Nijendijk genoemd.
Het gehucht Dwarsdijk is ontstaan doordat er langzaam maar zeker steeds meer bebouwing kwam langs de Dwarsdijk, nu voor een deel Smidsdijk geheten. Er ontstond zelfs een heuse kapel, die overigens begin 17e-eeuw door verval is verdwenen. Er resteert nog een kleine concentratie van bebouwing nabij de kruising met de Kapelleweg.
Vanouds vormde landbouw de belangrijkste economische activiteit. Rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw, verschoof het accent naar veeteelt en fruitteelt. Handel, nijverheid en industrie hebben zich in Cothen nauwelijks ontwikkeld.

Na de afdamming van de Rijn in 1122 werd ontginning van de gebieden rond de Kromme Rijn mogelijk.
De Utrechtse kerk had zich in de vroege Middeleeuwen tot een belangrijke grondbezitter in het Kromme-Rijngebied weten op te werken. In de late Middeleeuwen, toen het domeinstelsel ophield te bestaan, bleven veel gronden aan kerkelijke instellingen verbonden, hetzij als tijnsgoed, pachtgoed of leengoed. In de 17e en 18e eeuw nam het kerkelijk grondbezit in Cothen en Dwarsdijk af. Tegelijkertijd nam echter het grondbezit van de adel en burgers toe. Het grondeigendom onder boeren bleef gering. Omstreeks 1600 waren vrijwel alle 40 boeren pachters.

Van het archief rest slechts een deel uit de 18e en 19e eeuw. Alle voorgaande stukken zijn verdwenen. Naast de bestuursnotulen ligt de nadruk grotendeels op belastingregisters. Het archief heeft een omvang van 0,72 m1 en is volledig openbaar.

oud *  : nieuw

1: 6-7

2: 2

3: 1 en 36

4: 17

5: 5

6: 35

7: 38-41

8: 37

9: 42-44

10: 11

11: 9 en 12 en archief Gemeentebestuur Cothen 1811-1947 (28), inv.nr 25.

12: 45-46

13: Archief Gerechtsbestuur Cothen 1789-1811 (26), inv.nr 18.

14: 47 en 49

15: 48

16: 51

17: 26-28

18: 34

19-20: 21-23

21: 18-20

22: 30-33

23: 29

24: 24

25: 25

26: 3

27: 4

28: 50-51

29: Archief Gerechtsbestuur Cothen 1789-1811 (26), inv.nr. 15 en archief Gemeentebestuur Cothen 1811-1947(28), inv.nrs 31 en 229.

30: Archief gemeente Cothen 1811-1947 (28), inv.nr 383 (inventaris 1894, niet de 'ontwerplijst van schouten').